Een genderdivers beeldhouwwerk dat al eeuwen verwondert
Wie door de zalen van het Louvre in Parijs dwaalt, kan plots oog in oog komen te staan met een van de meest intrigerende klassieke beelden: de Hermaphrodite Endormi – het Slapende Hermafrodiet-beeld. Dit iconische kunstwerk is gemaakt van Grieks marmer, stamt uit de tweede eeuw na Christus, en toont een figuur die zowel vrouwelijke als mannelijke lichamelijke kenmerken bezit. Een beeld dat al duizenden jaren verwondering oproept – en vandaag relevanter is dan ooit.
Het beeld werd begin 17e eeuw opgegraven in Rome, en maakte deel uit van de beroemde Borghese-collectie. De Italiaanse barokkunstenaar Gian Lorenzo Bernini voegde in 1620 het elegante marmeren matras toe waarop de figuur rust – een toevoeging die het werk een extra laag van realisme en sensualiteit gaf. In 1807 werd het beeld aangekocht door Napoleon Bonaparte, waarna het een vaste plek kreeg in het Louvre Museum in Parijs.
Hermaphrodite Endormi, te zien in het Louvre in Parijs, toont zowel mannelijke als vrouwelijke anatomie.
Het is een klassiek voorbeeld van genderdiversiteit in de oudheid, waaruit duidelijk blijkt dat dit fenomeen niet nieuw is.
Genderdiversiteit in de oudheid: Hermaphroditus als symbool
De Hermaphrodite Endormi is gebaseerd op de mythische figuur Hermaphroditus, kind van Hermes en Aphrodite. In de Griekse mythologie vertegenwoordigde Hermaphroditus de samensmelting van mannelijke en vrouwelijke energie. De combinatie van lichamelijke kenmerken was niet iets wat ‘gecorrigeerd’ moest worden, maar werd juist gezien als een krachtig en mystiek fenomeen.
Toch werd het beeld door latere generaties vaak bekeken met een blik vol verrassing en sensatie: een vrouwelijk lichaam dat plots een mannelijk geslachtsdeel blijkt te hebben. In de 17e en 18e eeuw leidde dat tot fascinatie, maar ook tot fetisjisering. Het zegt veel over hoe we als maatschappij zijn opgevoed met een strikt binair denken over gender en geslacht.
Vandaag kijken we gelukkig anders. We zien dit beeld niet meer als ‘een uitzondering’, maar als deel van een bredere realiteit. Een beeld dat uitnodigt tot een gesprek over genderidentiteit, lichamelijkheid en diversiteit – thema’s die ook nu nog spelen in onze samenleving.
Het beeld toont zowel mannelijke als vrouwelijke anatomie – een klassiek voorbeeld van genderdiversiteit in de oudheid.
Waarom de Hermaphrodite Endormi vandaag nog steeds belangrijk is
LHBT+-personen strijden wereldwijd nog steeds voor erkenning, zichtbaarheid en veiligheid. Juist daarom is het belangrijk dat musea zoals het Louvre ruimte blijven geven aan kunstwerken die buiten de norm vallen – die ons helpen om onze blik te verruimen en anders te kijken naar wat ‘normaal’ is.
De Hermaphrodite Endormi toont ons dat genderdiversiteit geen modern fenomeen is. Het is van alle tijden. Door dit soort beelden een plek te geven in onze collectieve verbeelding, normaliseren we dat lichamen en identiteiten er in vele vormen mogen zijn.
Als queer kunstenaar en fotograaf raakte ik geraakt door de rust en schoonheid van dit beeld. Niet omdat het schokkend is, maar juist omdat het zo natuurlijk voelt. Het doet iets met je als je beseft dat dit lichaam, dit verhaal, dit bestaan al duizenden jaren wordt weergegeven in marmer. Dat geeft kracht.
Het genderdiverse beeld Hermaphrodite Endormi in het Louvre, rustend op het door Bernini gebeeldhouwde matras.
Kunst als brug naar acceptatie
De Hermaphrodite Endormi is meer dan een slapend lichaam in steen. Het is een spiegel voor hoe we kijken naar gender, identiteit en representatie. Kunst heeft de kracht om gesprekken op gang te brengen die voorbij woorden gaan.
In een tijd waarin LHBT+-rechten wereldwijd nog steeds niet vanzelfsprekend zijn, kunnen dit soort beelden bijdragen aan bewustwording en acceptatie. Niet door te schreeuwen, maar door te tonen dat diversiteit altijd al onderdeel was van wie wij zijn als mensheid.
Bonus: handige links
Wil je meer van dit soort verhalen over kunst, identiteit en inclusie? Neem dan een kijkje bij mijn andere projecten via mijn artworks of volg me op Instagram: @ArjanSpannenburg.
Waarom ik mij uitspreek tegen uitsluiting?
Waarom dit artikel nu zo belangrijk is? In een tijd waarin politieke partijen – zowel nationaal als internationaal – actief proberen om minderheden stap voor stap onzichtbaar te maken, voel ik als kunstenaar een dringende verantwoordelijkheid om mij uit te spreken en op te komen voor anderen.
We zien opnieuw hoe retoriek tegen LHBT+ personen, migranten, mensen met een andere religie of culturele achtergrond salonfähig wordt gemaakt. Dat is geen toeval, het is een strategie van uitsluiting. De geschiedenis leert ons hoe gevaarlijk dat pad is: in de jaren dertig begon het met het ontmenselijken van specifieke groepen, en eindigde het in vernietiging.
De Holocaust begon niet met gaskamers, maar met woorden. Als we vandaag de uitsluiting van één groep accepteren, effenen we de weg voor de onderdrukking van velen. Kunst is voor mij een wapen tegen die normalisering, een manier om te blijven tonen dat ieder mens telt.
Dat zwijgen geen optie is.