Als fotograaf zoek ik voortdurend naar verhalen en beelden die dieper gaan dan het oppervlak, beelden die een gesprek openen over identiteit, kwetsbaarheid en de menselijke ervaring. Eén van de figuren die mij het fascineert en inspireert in de geschiedenis van de kunst, is Johannes de Doper. Het idee om Johannes te fotograferen kwam voort uit de kracht en de symbolische waarde die zijn verhaal in zich draagt, en hoe deze nog steeds resoneert met de thema's die ik belangrijk vind om uit te dragen, zoals acceptatie en zelfexpressie binnen de LHBT+ gemeenschap.
Waarom Johannes de Doper?
Johannes de Doper is door de eeuwen heen een populair figuur geweest voor kunstenaars, die zijn complexiteit en spirituele betekenis op uiteenlopende manieren hebben vertolkt. In de christelijke traditie wordt hij vaak afgebeeld als de voorloper van Christus, een asceet met wilde kleding van kameelhaar en een staf, soms met het Lam Gods (Agnus Dei) bij zich als symbool van zijn rol in het verhaal van Jezus.
Vanaf de vroege christelijke kunst tot aan de Renaissance en Barokperiode, maakten kunstenaars zoals Leonardo da Vinci, Caravaggio en Andrea del Sarto iconische schilderijen van Johannes de Doper. Leonardo’s versie benadrukte de mystieke, bijna androgyne kant van Johannes, met een opgeheven vinger die wijst naar de hemel. Caravaggio bracht een nieuwe intensiteit in de weergave van Johannes, met een rauwe, menselijke kwetsbaarheid die vaak de eenzaamheid en het lijden van Johannes de Doper benadrukte.
De androgyne uitstraling van Johannes en zijn zachte, haast sensuele glimlach in Leonardo’s werk zetten toen al aan tot nadenken.
In de moderne kunst wordt Johannes soms minder letterlijk afgebeeld en kunnen kunstenaars thema’s zoals kwetsbaarheid, identiteit en spiritualiteit op een subtielere en symbolische manier benaderen. Ik heb daarom bijvoorbeeld Johannes de Doper opnieuw geïnterpreteerd in mijn werk JOHN THE BAPTIST, waarin de symbolische waarde van identiteit en acceptatie centraal staat.
Hiermee voeg ik een hedendaags perspectief toe aan de historische representaties van deze figuur, passend bij thema’s die vandaag de dag resoneren.
Johannes wordt vaak afgebeeld als mystiek en eenzaam, maar ook als iemand die volledige overgave toont aan zijn overtuigingen. Hij verkondigde een boodschap die in zijn tijd revolutionair was. Zijn moed om zijn eigen pad te volgen en zijn kwetsbaarheid in het leven maken hem tot een universeel symbool van opoffering, puurheid, en kracht. Voor mij is dat een essentieel thema dat aansluit bij de uitdagingen van mensen die zich anders voelen in de huidige maatschappij, of die worstelen met sociale verwachtingen van anderen.
Leonardo’s Johannes de Doper is een visuele paradox: spiritueel én sensueel, mannelijk én zacht, heilig én menselijk. In zijn tijd revolutionair.
Deze Johannes de Doper van Raphaël Sanzio (1516) toont een androgyn, zinnelijk lichaam en roept queer reflecties op over mannelijkheid, kwetsbaarheid en religieuze iconografie.
In deze sensuele en verfijnde weergave van Johannes de Doper verenigt Andrea del Sarto religieuze devotie met een opvallende homo-erotische esthetiek.
Johannes de Doper en de LHBT+ gemeenschap
Voor mij bestaat er een diepgaande symbolische connectie tussen Johannes de Doper en thema's die belangrijk zijn voor de LHBT+ gemeenschap. Johannes staat in vele opzichten voor de eenzaamheid en het innerlijke conflict die velen ervaren. Zijn afzondering en zijn roep om authenticiteit, zelfs als dat betekent dat hij tegen de stroom ingaat, zijn herkenbaar voor mensen die een constante strijd voeren om zichzelf te accepteren en geaccepteerd te worden door hun omgeving. Hij biedt daarmee een inspiratiebron en een spiegel voor iedereen die zich ‘anders’ voelt.
In mijn werk streef ik ernaar om het gevoel van acceptatie en de zoektocht naar identiteit vast te leggen. Johannes de Doper symboliseert een onvoorwaardelijke toewijding aan wie hij is en wat hij gelooft. Voor Johannes kostte dat uiteindelijk zijn leven; hij werd gevangengenomen en onthoofd vanwege zijn kritiek op koning Herodes en zijn onverzettelijke toewijding aan zijn overtuigingen. Dit beeld van Johannes past daarmee in mijn bredere visie: mensen een stem geven die misschien niet altijd gehoord wordt, en beelden maken die een verhaal vertellen over moed en authenticiteit.
Hoe het beeld van Johannes de Doper is ontstaan
Tijdens de fotoshoot was het voor mij belangrijk om Johannes neer te zetten als iemand die worstelt, maar tegelijkertijd ook zijn waardigheid en kracht behoudt. Het model, Jaap Reerink, bracht een kwetsbare kracht in de rol van Johannes. Door juist een setting te kiezen met bruine schapen, blijft de focus op het model. Witte schapen zouden veel meer de aandacht bij het model weggehouden hebben. Jaap wist daarbij met zijn expressie en lichaamstaal de essentie van Johannes over te brengen. De zachtheid, de moed en de zoektocht naar een plek in de wereld.
Met een combinatie van daglicht en flisters en een minimalistische achtergrond heb ik geprobeerd om alle afleidingen weg te nemen, zodat het beeld volledig gefocust is op de emoties van Johannes. Dit maakt dat de serie intens is en geeft het de kracht om tot de kijker door te dringen. De rauwe puurheid in de blik en houding van Johannes vertelt het verhaal van een man die zichzelf accepteert en die zijn waarheid uitdraagt, ongeacht de consequenties.
Johannes de Doper door Arjan Spannenburg
Conclusie
Johannes de Doper is meer dan een christelijk figuur uit de bijbel; hij is een symbool van moed, authenticiteit en de strijd om jezelf te zijn. In mijn fotografie heb ik geprobeerd om zijn kracht en kwetsbaarheid te vangen en deze te verbinden met de moderne thema’s van zelfexpressie en acceptatie, speciaal binnen de LHBT+ gemeenschap. Mijn hoop is dat de serie JOHN THE BAPTIST niet alleen de kijker inspireert, maar ook een gevoel van herkenning oproept voor iedereen die zich ooit een buitenstaander heeft gevoeld.
Wil je dit beeld zelf ervaren? Bezoek een van onze exposities of Zerp Galerie in Rotterdam en laat je raken door de kracht van Johannes de Doper in al zijn kwetsbaarheid en schoonheid.